CÂY LẺ BẠN

Cây lẻ bạn có màu xanh lục xen lẫn màu tím tía. Hoa của cây lẻ bạn có nhiều tác dụng tích cực đối với sức khỏe con người. Vì vậy, hoa lẻ bạn đã trở thành một dược liệu, tạo ra những bài thuốc điều trị bệnh sốt, ho, bí tiểu,…

1. Tên gọi, phân nhóm

Tên gọi khác: Cây lẻ bạn có còn có những tên khác như sò tím, bạng hoa, sò huyết,…

Tên khoa học: Tradescantia discolor hoặc Tradescantia spathacea.

Họ: Thài lài hay còn gọi là Rau trai (Commelinales).

2. Đặc điểm sinh thái

Mô tả

Cây lẻ bạn là một loài cây thân thảo, có chiều cao từ 30 – 40 cm. Thông thường, lá của cây dài từ 18 – 20 cm, rộng khoảng 3 – 5 cm, không có cuống, chỉ có bẹ. Mặt trên của lá cây có màu xanh lục, mặt dưới màu tía.

Hoa của cây nở thành cụm, hoa có đài, có 3 cánh. Hoa thường có màu trắng vàng. Hoa thường nở vào độ mùa hè. Quả của cây có hình nang, dài từ 3 – 4 mm, bên trong chứa hạt cứng và có các góc nhọn.

Cây lẻ bạn sống được nhiều năm, thường được trồng làm cảnh.

Phân bố

Cây lẻ bạn thường được trồng làm cảnh ở công viên, trong sân vườn,… Cây lẻ bạn không kén vùng miền, tại Việt Nam, có thể bắt gặp thấy cây lẻ bạn ở ba miền.

Cây lẻ bạn thường phân bố ở các nước trong khu vực khí hậu nhiệt đới.

3. Bộ phận dùng, thu hái, chế biến, bảo quản

Bộ phận dùng: Hoa;

Thu hái: Hoa thường nở vào độ đầu hè. Đây là thời điểm thích hợp để thu hoạch. Có thể dùng hoa ở giai đoạn giữa mùa hoặc cuối mùa.

Chế biến: Sau khi thu hoạch, nên rửa hoa sạch. Hoa thường được dùng để sắc với những loại thảo dược khác.

Bảo quản: Hoa lẻ bạn có thể dùng tươi hoặc phơi khô để lâu hơn. dùng dần. Bảo quản dược liệu ở nơi thoáng mát, tránh nơi ẩm thấp.

4. Tính vị

Theo quan niệm của Đông y, cây hoa lẻ bạn có vị ngọt, nhạt, tính mát.

5. Tác dụng dược lý

Hoa của cây lẻ bạn có những tác dụng sau đối với sức khỏe con người:

• Thanh nhiệt;
• Giải độc;
• Chống viêm;
• Nhuận phế;
• Cầm máu;
• Giảm ho;
• Chữa cảm sốt;
• Chữa đau đầu.

6. Liều dùng, cách dùng

Hoa lẻ bạn có thể dùng ở dạng tươi hoặc phơi khô.

Liều dùng của hoa lẻ bạn còn tùy vào bài thuốc trị bệnh.

7. Bài thuốc

Trong dân gian, hoa lẻ bạn được kết hợp, chế biến thành những bài thuốc trị bệnh như sau:

• Bài thuốc trị ho có đờm đặc: Lấy 15g hoa lẻ bạn, rửa sạch, để tươi và giã nát. Gạn lấy nước cốt, hòa thêm nước ấm và uống. Dùng thuốc trong khoảng 1 tuần.
• Bài thuốc trị ho có đờm đặc 2: Dùng 30g hoa lẻ bạn, rửa sạch, mang đi phơi khô. Sắc hoa lẻ bạn phơi khô với 3 bát nước, cô đặc thành 1 bát. Mỗi ngày uống 1 lần, uống trong vòng 1 tuần.
• Bài thuốc chữa ho, đau đầu, sốt: Lấy 15g hoa lẻ bạn, 10g rễ cây chòi mòi, 10g vỏ cây kim phượng hoa vàng rửa sạch, thái nhỏ sau đó phơi khô. Sắc các nguyên liệu đã phơi khô với 500ml nước, cô đặc còn 100ml. Uống thuốc 2 lần/ngày. Điều trị trong vòng 5 ngày liên tục.
• Bài thuốc chữa chứng bí tiểu: Dùng tươi 15g hoa lẻ bạn, 15g rau diếp cá, 20g rau má, 10g rễ cỏ tranh, 10g râu ngô. Tất cả rửa sạch, sắc với 700ml nước. Đun thuốc nhỏ lửa, cô đặc còn 250ml. Uống thuốc 2 lần/ngày. Điều trị trong vòng 10 ngày.
• Bài thuốc hỗ trợ điều trị viêm khí quản: Dùng tươi 15g hoa lẻ bạn, rửa sạch, thái nhỏ. Sau đó trộn hoa lẻ bạn thái nhỏ với đường phèn hoặc 10g mật ong. Hấp cách thủy hỗn hợp trong vòng 15 – 20 phút. Uống thuốc khi đã nguội. Uống từ 2 – 3 lần/ngày.

8. Lưu ý khi dùng

Khi dùng các bài thuốc dân giai từ cây lẻ bạn, người dùng nên lưu ý một số điều sau:

• Các trường hợp bệnh nhân là phụ nữ mang thai, trẻ nhỏ,… nên thận trọng khi áp dụng các bài thuốc từ hoa lẻ bạn.
• Khi có ý định áp dụng các bài thuốc làm từ hoa lẻ bạn, người dùng nên tham vấn ý kiến của bác sĩ. Không nên tự ý dùng thuốc. Các bài thuốc dân gian từ cây hoa lẻ bạn có thể mang lại hiệu quả đối với nhiều bệnh nhân, tuy nhiên có thể sẽ không có tác dụng hoặc phản tác dụng đối với những người dùng khác. Nguyên nhân của điều này là do cơ địa, thể trạng của mỗi người hoàn toàn khác nhau.
• Chữa bệnh bằng các bài thuốc đông y, dược liệu cần phải có sự hướng dẫn của bác sĩ hoặc lương y uy tín, có trình độ chuyên môn cao.

Tóm lại, cây lẻ bạn là một loại cây thường được trồng để làm cảnh ở công viên, khuôn viên, sân vườn,… Cây có màu lục và tía, cho hoa vào mùa hè. Hoa của cây lẻ bạn được xem là một dược liệu vì mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe con người. Các bài thuốc từ hoa lẻ bạn có thể điều trị được các bệnh như đau đầu, sốt, ho, bí tiểu, nóng trong người,… Tuy nhiên khi áp dụng các bài thuốc từ cây hoa lẻ bạn, bệnh nhân cần cân nhắc kỹ lưỡng và cần có sự cho phép của bác sĩ chuyên khoa.

Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. ThuocDanToc.vn không đưa ra lời khuyên, phương pháp điều trị,… thay cho bác sĩ hoặc chuyên viên y tế.