Cây cơm cháy: Công dụng, cách dùng và những điều cần lưu ý

Cây cơm cháy có tác dụng hỗ trợ điều trị đau nhức xương khớp, phong thấp, chấn thương thổ huyết, chữa mẩn ngứa do thời tiết… Tùy vào từng mục đích điều trị mà cách dùng loại thảo dược này cũng sẽ có sự khác biệt. Do đó, nắm rõ các thông tin về cây cơm cháy sẽ tạo điều kiện cho việc điều trị được diễn ra thuận lợi, hiệu quả. 

I/ Thông tin cần biết về cây cơm cháy

1. Tên gọi

• Tên gọi: Sóc dịch, thuốc mọi, tiếp cốt thảo (cỏ nối liền xương)…
• Tên khoa học: Sambucus javanica
• Họ: Adoxaceae

2. Đặc điểm hình thái và phân bố

*) Đặc điểm hình thái:

Đây là một loại cây thân xốp, có hình dạng gần tròn, nhẵn, màu lục nhạt và có thể cao đến 3m. Cành cây cơm cháy to, phía bên trong rỗng nhưng lại có tủy trắng xốp, ở ngoài bề mặt có nhiều lỗ bì. Lá của nó dài khoảng 8 – 15cm, rộng từ 3 – 5cm. Chúng mọc đối, mềm, kép lông chim lẻ gồm 3 – 9 lá chét, ở mép lá có khía răng, mặt trên cuống có rãnh, loe rộng dần xuống phía gốc và tạo thành bẹ.

Hoa cây cơm cháy nhỏ, mọc thành xim nom như tán kép, có màu trắng, không có cuống. Quả có hình cầu, lúc xanh có màu đỏ, sau đó chín thì chuyển sang màu đen. Trong quả chứa 3 hạt dẹt. Hoa thường nở vào tháng 5 – 9, đến tháng 9 – 11 thì có quả.

*) Đặc điểm phân bố:

Cây cơm cháy mọc hoang ở vùng rừng núi, ven sông suối, bờ khe. Chúng có thể sống nhiều năm nếu được bảo đảm các điều kiện khí hậu thích hợp. Thường được trồng để làm cảnh và làm thuốc.

3. Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

• Bộ phận dùng: Lá, vỏ cây, quả, hoa
• Thu hái: Thông thường, cây cơm cháy được thu hái vào mùa hè – thu
• Chế biến: Loại thảo dược này có thể được dùng ở cả dạng tươi và khô. Nếu là ở dạng khô, cây cơm cháy sau khi thu hoạch sẽ được đem về rửa sạch, thái nhỏ và phơi khô. Sau đó được cho vào trong túi kín để bảo quản.

4. Tính vị, tác dụng dược lý

Theo Đông y, loại thảo dược này có tính ấm, vị chua, có khả năng khu phong trừ thấp, hoạt huyết tán ứ. Do đó, nó được dùng để điều trị tình trạng cước khí phù thũng, chữa chứng đau nhức, kiết lỵ, hoàng đản, phong chấn, viêm khí quản mạn tính, mụn nhọt lở loét… Ngoài ra, có thể nấu nước lá cây cơm cháy để tắm cho phụ nữ mới sinh hoặc dùng để đắp nóng lên vú để trị sưng vú.

5. Thành phần hóa học

Nghiên cứu của nền y học hiện đại cho thấy cây cơm cháy có chứa các thành phần hóa học sau đây:

• Acid ursol
• A-amyrin galmitate,
• Stigmasterol
• Tanin
• Camposterol

Các bác sĩ thường dùng loại cây này để điều trị các bệnh thấp khớp, ngứa, lợi tiểu, nhuận tràng, ra mồ hôi. Đặc biệt, những sản phụ mới sinh sử dụng loại thảo dược này cũng mang đến tác dụng rất tốt.

6. Lưu ý

Khi điều trị bệnh bằng cây cơm cháy, nếu dùng ở dạng thuốc sắc bệnh nhân chỉ nên sử dụng với liều lượng 10 – 12g/ngày. Việc dùng quá nhiều có thể khiến bệnh nhân gặp phải tác dụng phụ. Cụ thể, nếu dùng với liều lượng 3g/kg trọng lượng cơ thể sẽ gây ỉa lỏng, đái nhiều, nôn mửa…

II/ Một số bài thuốc chữa bệnh từ cây cơm cháy

Cây cơm cháy được dùng để điều trị nhiều bệnh lý khác nhau. Tùy vào mục đích sử dụng mà những bài thuốc này cũng được áp dụng theo những cách khác nhau. Dưới đây là một số bài thuốc chữa bệnh từ loại thảo dược này:

*) Trị ghẻ lở, vết thương:

Chuẩn bị khoảng 20g lá cơm cháy mang đi rửa sạch. Cho vào ấm và sắc lên với nước thật đặc. Dùng nước này để rửa vào vết thương, cứ thực hiện cách này liên tục khoảng 5 ngày để mang đến tác dụng tốt.

*) Chữa chứng tiểu nhỏ giọt:

Lấy khoảng 90 – 120g rễ cây cơm cháy đem rửa sạch với nước, cho vào nồi và hầm với 200g thịt lợn. Khi đã được hầm kỹ, chia lượng thức ăn này thành 2 lần dùng hoặc ăn nhiều lần trong ngày. Mỗi đợt điều trị kéo dài khoảng 10 ngày.

*) Trị mẩn ngứa do thời tiết:

Chuẩn bị 30g lá cây cơm cháy. Sau khi được rửa sạch thì cho chúng vào ấm và nấu lên cùng với 800ml nước. Đun với ngọn lửa nhỏ cho đến khi nước thuốc đặc sánh lại thì tắt bếp. Chờ cho nguội bớt rồi dùng nước thuốc rửa lên vùng da bị tổn thương. Hoặc có thể lấy nước thuốc pha với nước lạnh để tắm thường xuyên. Nó cũng sẽ mang đến tác dụng tốt.

*) Chữa chấn thương, bầm tím, đau nhức người do bị ngã:

Để thực hiện cách chữa trị này khá phức tạp. Bệnh nhân chuẩn bị khoảng 20g rễ cây cơm cháy, cho vào nồi rồi nấu lên với 500ml nước và 200ml rượu. Đun với ngọn lửa nhỏ cho đến khi lượng nước trong nồi còn khoảng 200ml thì tắt bếp và nhắc xuống. Tiếp theo, lọc bỏ bã, cho thêm 30g đường trắng vào nước thuốc rồi khuấy đều để uống. Mỗi liệu trình kéo dài khoảng 5 ngày.

Ngoài cách trên, bệnh nhân cũng có thể dùng 20g rễ cây cam cháy giã nát, thêm chút rượu, trộn đều rồi sao nóng. Đắp hỗn hợp lên chỗ sưng và lấy băng cố định lại. Cứ 3 tiếng sau thì thay thuốc, ngày đắp 2 lần để nó đạt hiệu quả như mong muốn. Tuy nhiên, bệnh nhân cần lưu ý đến nhiệt độ của thuốc, tránh đắp nóng quá sẽ gây bỏng da.

*) Hỗ trợ điều trị phong thấp, khớp xương sưng đau:

Lấy 20 – 30g rễ cây cơm cháy đem đi rửa sạch, cho vào ấm rồi sắc lên với 700 ml nước. Dùng nước thuốc sắc được để uống hàng ngày và có thể lấy nước thuốc đặc để rửa lên vùng da cần điều trị.

*) Trị đau nhức:

Muốn sử dụng lá cây cơm cháy để trị đau nhức cho cơ thể, bệnh nhân cần lưu ý: Nếu là mùa lạnh thì dùng rễ, mùa nóng dùng lá và cành. Trường hợp sử dụng rễ cây cơm cháy, giã nát chúng ra, sao nóng rồi đắp lên vùng bị đau. Nếu dùng cành và lá thì sao nóng rồi xoa và đắp lên vùng rốn. Bên cạnh đó, có thể sử dụng lá cây cơm cháy để hơ nóng, rải lên chiếu để nằm ngủ cũng sẽ khắc phục được chứng đau nhức tứ chi.

*) Chữa gãy xương:

Lấy lá và rễ cây cơm cháy để giã nát, đắp vào chỗ xương bị gãy. Sau đó lấy băng băng lại để cố định.

Trên đây là các thông tin cần biết về cây cơm cháy và một số bài thuốc từ loại thảo dược này. Những bài thuốc trên đều bắt nguồn từ dân gian, tuy chúng khá an toàn nhưng mức độ hiệu quả lại chưa được khẳng định. Do đó, nếu việc áp dụng các bài thuốc không mang đến hiệu quả, hãy đi khám để được chỉ định cách điều trị hiệu quả hơn.

ThuocDanToc.vn không đưa ra các lời khuyên, chẩn đoán hay các phương pháp điều trị y khoa.