CÂY CỐI XAY
Cây cối xay là một loại thảo dược không quá đắt đỏ và quý hiếm. Cối xay thường mọc hoang ở nhiều nơi, khắp cả nước và được xem như một vị thuốc vì có tác dụng tốt cho sức khỏe con người như: giải độc, thanh nhiệt, long đờm, lợi tiểu. Có thể kết hợp cây cối xay với các thảo dược khác để cho ra những bài thuốc trị bệnh đau nhức xương khớp, trĩ,…
1. Tên gọi, phân nhóm
Tên gọi khác: Cây dằng xay, ma mãnh thảo, nhĩ hương thảo, kim hoa thảo, quỳnh ma;
Tên khoa học: Abutilon indicum;
Họ: thuộc họ Cẩm quỳ hay còn gọi là họ Bông, có danh pháp là Malvaceae.
2. Đặc điểm sinh thái
Mô tả
Cây cối xay trưởng thành thường cao từ 1 – 1,5 met. Toàn thân cây có lông măng mềm. Lá cây cối xay có hình trái tim, ở mép lá có khía răng.
Cây cối xay nở hoa vàng, mọc riêng lẻ ở các kẽ lá. Hoa cối xay thường nở vào độ tháng 2 và tàn vào khoảng tháng 4.
Quả cối xay màu xanh, mỗi quả có đến 20 lá noãn dính nhau, trông giống cối xay. Mỗi lá noãn có chứa khoảng 3 hạt nhẵn, màu đen nhạt. Mùa quả thường rơi vào khoảng tháng 4 đến tháng 6.
Phân bố
Cây cối xay là một loài cây mọc hoang, phân bố ở khắp cả nước. Chúng mọc ở các bãi đất hoang, chân đồi, bờ rào, nương rẫy.
Ngoài mọc hoang, mọc dại, cây cối xay cũng được trồng để làm dược liệu.
3. Bộ phận dùng, thu hái, chế biến & bảo quản
+ Bộ phận dùng: lá, thân, vỏ thân, quả và rễ của cây cối xay để có thể sử dụng được.
+ Thu hái: Người ta thu hái cây cối xay về làm dược liệu. Hái quả vào độ tháng 5 là thích hợp nhất. Mùa cây ra hoa là thời điểm tốt nhất để thu hoạch lá, thân và rễ. Các bộ phận của cây có thể dùng tươi hoặc dùng khô.
+ Chế biến: Sau khi thu hái, chúng cần được rửa sạch đất cát, thân cây nên cắt khúc ngắn. Để giữ cây dùng dần, có thể phơi khô trong bóng râm hoặc sấy khô. Làm khô dược liệu giúp giữ dược liệu có thể sử dụng được lâu hơn.
4. Tính vị
Cây cối xay có vị ngọt, tính bình, không độc
5. Tác dụng dược lý
Theo Đông y cổ truyền, cây cối xay có các tác dụng như:
- Giải độc;
- Thanh nhiệt;
- Hoạt huyết;
- Long đờm;
- Tán phong;
- Lợi tiểu.
Do đó, cây cối xay thường được sử dụng để điều trị các bệnh như sốt, cảm mạo, phong nhiệt, tiểu vàng đỏ, tiểu rắt buốt, phù thũng, đau đầu, lở ngứa, dị ứng,…
6. Liều dùng, cách dùng
Có rất nhiều cách dùng cây cối xay khác nhau. Bạn có thể sắc những bộ phận của cây còn tươi với nước và uống. Hoặc cũng có thể phơi khô, sao vàng, sau đó thì sắc uống. Bạn có thể sắc, hãm hoặc nấu với những loại thảo dược khác để uống.
Vỏ của thân cây, khi tước sợi ra có thể dùng những sợi màu trắng ấy làm dây buộc.
Về liều dùng, bạn nên dùng dược liệu cây cối xay với liều lượng vừa đủ, không nên lạm dụng, dùng quá liều. Bạn có thể tham khảo liều dùng của thuốc ở những vị lương y, bác sĩ, báo chí và tài liệu uy tín hoặc trong bài viết này.
7. Bài thuốc
Một số bài thuốc từ cây cối xay tốt cho sức khỏe, điều trị được bệnh tật mà bạn có thể tham khảo sau đây:
Bài thuốc điều trị cảm sốt, nhức đầu do phong nhiệt 1
Bạn cần chuẩn bị một số nguyên liệu sau:
- 10 – 16g thân cây cối xay;
- 8g lá tre;
- 6g bạc hà;
- 12g kim ngân hoa;
- 8g kinh giới.
Cách thực hiện: Nấu các nguyên liệu với khoảng 75ml nước. Nước thuốc sắc lại còn 250ml.
Chia ra 2 lần uống trong ngày, uống trước bữa ăn.
Bài thuốc điều trị cảm sốt, nhức đầu do phong nhiệt 2
Chuẩn bị các nguyên liệu sau:
- 20g lá cối xay;
- 10g bạc hà;
- 20g chỉ thiên;
- 5g cam thảo;
- 3 lát gừng tươi.
Cách thực hiện: Sắc với nước uống trong ngày, không để thuốc qua ngày.
Uống thuốc từ 3 đến 5 ngày. Không nên lạm dụng thuốc.
Bài thuốc hỗ trợ điều trị đau nhức xương khớp
Bạn cần chuẩn bị:
- 5g lá cối xay phơi khô;
- 5g rễ cây xấu hổ;
- 3g rau muống biển;
- 3g lá lốt;
- 3g lá lạc tiên;
- 3g rễ cỏ xước.
Cách thực hiện: Rửa sạch các nguyên liệu, để ráo. Sau đó thái nhỏ, mang đi phơi khô và hãm lấy nước uống. Uống nước thay trà trong ngày.
Dùng bài thuốc này mỗi ngày, trong vòng 1 tháng.
Bài thuốc chữa tiểu tiện bí, rắt, buốt do thấp nhiệt
Bạn chuẩn bị các nguyên liệu sau:
- 30g thân cây cối xay;
- 20g rễ tranh;
- 20g bông mã đề;
- 12g râu ngô;
- 8g cỏ mần trầu;
- 12g rau má.
Cách thực hiện: Làm sạch các nguyên liệu. Sau đó, nấu chúng với 650ml nước, sắc lại chỉ còn 250ml.
Chia ra 2 lần uống trong ngày, uống trước bữa ăn. Hãy kiên trì dùng thuốc liên tục trong vòng 10 ngày.
Bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh trĩ
Bạn hãy chuẩn bị 200g rễ cây cối xay. Sắc rễ cây cối xay với 1 lít nước, cô đặc và uống.
Có thể sắc rễ cây cối xay với nước, dùng hơi nóng để xông hơi. Bên cạnh đó, bạn có thể dùng thuốc, pha với một ít nước ấm để ngâm rửa hậu môn.
Bài thuốc điều trị triệu chứng mề đay
Bạn cần chuẩn bị những nguyên liệu sau:
- 30g cây cối xay (toàn cây);
- 100g thịt nạc lợn.
Cách thực hiện: Hầm thịt lợn với cây cối xay. Hầm chín, sau đó ăn thịt lợn và uống nước canh thuốc. Chỉ sử dụng nước hầm trong ngày.
Dùng thuốc từ 7 đến 10 ngày.
8. Lưu ý
Bạn cần lưu ý một số điều khi sử dụng cây cối xay:
- Phụ nữ có thai không nên dùng cây cối xay;
- Không tùy ý áp dụng các bài thuốc từ cây cối xay cho trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ;
- Hỏi ý kiến bác sĩ về những thực phẩm, thuốc men cần phải kiêng kỵ trong quá trình dùng cây cối xay;
- Tùy vào cơ địa, cây cối xay có thể không có tác dụng đối với một số trường hợp bệnh nhân.
- Không nên lạm dụng cây cối xay trong điều trị. Nếu muốn dùng cây cối xay dài hạn, hãy hỏi ý kiến của bác sĩ chuyên khoa.
Cây cối xay có tác dụng rất tốt đối với sức khỏe con người, có thể kết hợp với những thảo dược, thực phẩm khác để điều trị bệnh. Tuy nhiên, việc sử dụng cây cối xay để điều trị bệnh không có tác dụng thay thế các loại thuốc đặc hiệu bác sĩ chỉ định.
Hãy hỏi ý kiến của bác sĩ trước khi áp dụng thêm những bài thuốc từ cối xay vào liệu trình điều trị.