BẠCH HOA XÀ THIỆT THẢO

Bạch hoa xà thiệt thảo là một loài thực vật thân thảo. Loại cỏ này thường mọc hoang ở nơi đất ẩm, tuy nhiên lại có rất nhiều công dụng trong y tế. Trong dân gian đã có nhiều bài thuốc hay từ dược liệu này như điều trị mụn nhọt, rắn cắn, viêm nhiễm, sỏi mật, hỗ trợ điều trị ung thư,…

1. Tên gọi, phân nhóm

Tên gọi khác: Cỏ lưỡi rắn hoa trắng, bòi ngòi bò, xà châm thảo, lưỡi rắn trắng, an điền lan, long thiệt thảo;

Tên khoa học: Oldenlandia diffusa;

Họ: Thuộc họ Thiến thảo (Rubiaceae Juss).

2 Đặc điểm sinh học

Mô tả

Đây là một loại cỏ, lá có màu xanh lục, thân có màu nâu, thuộc nhóm thực vật thân thảo.

Thân cây thon, có nhiều cành. Lá cây có hình mác thuôn, thường dài khoảng 1,5 đến 3,5 cm và rộng khoảng 1 – 2 mm. Lá cây nhọn ở hai đầu, dai và không có cuống.

Hoa bạch xà thiệt thảo mọc đơn độc hoặc có khi mọc đôi ở kẽ lá. Cây cho hoa màu trắng.

Quả là loại quả nang, khô dẹt ở đầu. Trong quả chứa nhiều hạt màu nâu nhạt.

Phân bố

Loại dược liệu này phân bố ở nhiều khu vực trên thế giới như Malaysia, Philipines, Indonesia, Đài Loan, Thái Lan, Nhật Bản, Trung Quốc, Nepal, Bhutan, Sri Lanka, Bangladesh và Việt Nam

Bạch hoa xà thiệt thảo phân bố ở những vùng đất ẩm ướt. Cây thường mọc hoang ở nhiều nơi như ven đường đi, sườn núi, bờ ruộng, có khi mọc trong thành phố.

Tại Việt Nam, bạch hoa xà thiệt thảo còn được gieo trồng ở nhiều nơi với mục đích thu hoạch làm thuốc.

3. Bộ phận dùng, thu hái, chế biến và bảo quản

Bộ phận dùng: Lá và thân.

Thu hái: Mùa hè là thời điểm thu hái tốt nhất.

Chế biến: Thường dùng để làm thuốc.

Bảo quản: Bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát.

4. Tác dụng dược lý

Theo Đông y, bạch hoa xà thiệt thảo có các công dụng như:

• Chống u;
• Tan ứ;
• Lợi thấp;
• Giải độc;
• Thanh nhiệt.

Theo các nghiên cứu của y học hiện đại, bạch hoa xà có những tác dụng sau:

• Dùng làm thuốc chống viêm;
• Chữa trị viêm họng;
• Chữa hen suyễn;
• Chữa phế nhiệt;
• Chữa viêm đường tiết niệu;
• Điều trị viêm gan;
• Điều trị viêm vùng chậu;
• Chữa ung thư dạ dày;
• Chữa ung thư gan thời kỳ đầu;
• Điều trị ung thư trực tràng;
• Điều trị rắn cắn;
• Chữa côn trùng đốt;
• Chữa đau lưng;
• Chữa đau khớp.

5. Tính vị

Theo Đông y, bạch hoa xà thiệt thảo có vị ngọt đắng, tính hàn.

6. Qui kinh

Bạch hoa xà thiệt thảo được quy vào kinh vị, kinh tâm, kinh can, kinh đại tràng và kinh tiểu tràng.

7. Liều dùng, cách dùng

Nên dùng với liều lượng vừa phải. Thông thường, liều lượng được khuyến cáo là khoảng từ 15g đến 60g. Tuy nhiên, liều lượng dùng còn tùy thuộc vào mỗi bài thuốc. Hãy tuân thủ theo liều lượng bác sĩ hoặc lương y chỉ định, không nên lạm dụng cây thuốc.

Về cách dùng, người bệnh có thể dùng tươi (nấu trực tiếp, giã nát đắp ngoài da,…) hoặc sao khô, phơi khô. Cách chế biến tùy thuộc vào mỗi bài thuốc.

8. Bài thuốc

Bạch hoa xà thiệt thảo được ứng dụng trong một số bài thuốc sau:

• Bài thuốc chữa viêm amidan cấp: Dùng 12g bạch hoa xà thiệt thảo, 12g xa tiền thảo sắc uống trong ngày.
• Bài thuốc trị ho, viêm phế quản: Sắc 40g cỏ bạch hoa xà thiệt thảo với 8g trần bì. Uống thuốc trong ngày.
• Bài thuốc chữa mụn nhọt, vết thương hở: Chuẩn bị 60g bạch hoa xà thiệt thảo, 20g bồ công anh và 20g bèo cái. Sắc các nguyên liệu trên thành 1 tháng thuốc. Chia uống 2 – 3 lần trong ngày.
• Bài thuốc chữa rắn cắn: Dùng 100g bạch hoa xà thiệt thảo, giã nát, cho thêm ít nước sạch để giã. Dùng bã cây đắp vào chỗ rắn cắn. Uống nước cốt tiết ra trong khi giã.
• Bài thuốc chữa rôm sảy: Dùng bạch hoa xà thiệt thảo và cúc liên chi dại để nấu nước tắm. Liều lượng của hai vị dược liệu ngang bằng nhau.
• Bài thuốc chữa sỏi mật: Chuẩn bị 30g bạch hoa xà thiệt thảo, 20g kim tiền thảo, 16g màng trong mề gà (đã sao vàng), 10g cam thảo dây. Sắc thuốc thành 1 thang, uống thuốc trong ngày. Mỗi ngày uống từ 2 – 3 lần.
• Bài thuốc chữa ung thư dạ dày: Chuẩn bị 60g bạch hoa xà thiệt thảo, 60g rễ cỏ tranh, 40g hạt bo bo. Sắc các nguyên liệu trên thành 1 thang thuốc. Uống thuốc trong ngày, chia ra từ 2 – 3 lần uống.
• Bài thuốc chữa ung thư gan: Sắc 1 thang thuốc với 30g bạch hoa xà thiệt thảo, 30g chó đẻ răng cưa, 10g cam thảo dây. 1 thang thuốc chia ra từ 2 – 3 lần uống trong ngày.
• Bài thuốc chữa viêm đường tiết niệu, tiểu rắt và tiểu buốt: Chuẩn bị 40g bạch hoa xà thiệt thảo, 40g dã cúc hoa, 40g kim ngân hoa, 20g thạch vi. Rửa sạch các nguyên liệu, sau đó sắc uống thay cho cho nước trà hàng ngày.
• Bài thuốc điều trị chứng viêm loét cổ tử cung: Dùng 30g bạch hoa xà thiệt thảo, 30g bạch anh, 30g nhất chi hoàng hoa, 15g quán chúng. Sắc thuốc uống để trị bệnh.
• Bài thuốc chữa sốt cao co giật ở trẻ: Lấy cỏ bạch hoa xà thiệt thảo mang đi giã nát, vắt lấy nước. Cho trẻ uống 1 – 3 lần/ngày. Mỗi lần uống 1 thìa canh.

9. Lưu ý khi dùng

Khi dùng các bài thuốc, người bệnh nên lưu ý một số điều sau:

• Trước khi dùng thuốc, người bệnh cần hỏi ý kiến của bác sĩ. Không nên tự ý dùng các bài thuốc đông y hoặc tự ý bỏ thuốc Tây trong khi dùng.
• Trường hợp phụ nữ có thai cần kiêng kỵ.
• Bạch hoa xà thiệt thảo có thể làm hạn chế sinh tinh ở nam giới. Do đó, bệnh nhân nam giới cần thận trọng, cân nhắc khi dùng.
• Các bài thuốc nam nói chung và thuốc được chế biến từ cỏ bạch hoa xà thiệt thảo nói riêng thường có tác dụng chậm. Do đó, người bệnh cần kiên trì sử dụng.
• Thận trọng trước những tác dụng ngoài ý muốn của thuốc và nguy cơ thuốc sẽ phản tác dụng, gây dị ứng nếu không phù hợp với cơ địa. Khi có bất kỳ triệu chứng lạ nào trong quá trình dùng, người dùng cần khai báo ngay với bác sĩ chuyên khoa.
• Trước khi dùng dược liệu, người dùng cần rửa sạch cây thuốc. Bởi là loài cỏ mọc thấp, mọc ven đường đi, nơi đất ẩm ướt do đó có nhiều bụi đất và vi trùng, sâu bệnh.

Nhìn chung, bạch hoa xà thiệt thảo tuy là một loài cỏ nhưng chứa nhiều tác dụng tốt đối với sức khỏe. Bạch hoa xà thiệt thảo được xem là một loại dược liệu, dùng để bào chế ra những loại thuốc để chữa sốt, viêm phổi, mụn nhọt, hỗ trợ điều trị ung thư,… Tuy nhiên bệnh nhân cần trao đổi với bác sĩ trước khi áp dụng điều trị bệnh.

Mọi thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Chúng tôi không đưa ra tư vấn, lời khuyên,… thay cho chuyên viên y tế hoặc bác sĩ chuyên khoa.